Farmakoterapia jest podstawowym elementem leczenia i kontroli astmy. Do dyspozycji lekarzy i astmatyków są rozmaite produkty lecznicze, które aplikowane są drogą wziewną. Jedną z grup leków przeciwastmatycznych są preparaty określane skrótem SABA. Na czym polega ich działanie? Kiedy warto je stosować? Czy są rzeczywiście skuteczne w przeciwdziałaniu dusznościom i innym niedogodnościom związanym z astmą?
Czym są leki z grupy SABA?
Short-acting Beta2-Agonists czyli w skrócie SABA, to grupa krótko działających beta2-mimetyków. To substancje o działaniu agonistycznym do receptorów adrenergicznych β2, które są ulokowane w obrębie ścian dróg oddechowych. Leki z tej kategorii wykorzystywane są w różnych typach astmy, przewlekłej chorobie obturacyjnej płuc (POChP) i szeregu innych zaburzeń oddechowych z odwracalnymi stanami skurczowymi.
W Polsce dostępnymi lekami wziewnymi z kategorii SABA są fenoterol i salbutamol. Substancje te są również dostępne w formie tabletek i syropów, ale nie są one przeznaczone do farmakoterapii astmy.
Jak działają Beta2-mimetyki SABA?
Mechanizm działania agonistów receptorów adrenergicznych wiąże się z procesem aktywacji cyklazy adenylowej, co skutkuje przyśpieszeniem reakcji konwersji ATP do cAMP. Efektem tego jest aktywacja kinaz, które w zależności od umiejscowienia receptorów adrenergicznych skutkuje określonymi efektami. W przypadku pobudzenia receptorów β2 znajdujących się w obrębie ścian dróg oddechowych dochodzi do rozkurczu mięśniówki gładkiej oskrzeli, która w przypadku astmy ulega nadmiernemu napięciu i powoduje upośledzenie ich drożności. Dlatego podanie beta2-mimetyków SABA skutkuje szybkim i doraźnym rozszerzeniem oskrzeli, co pozwala przeciwdziałać dusznościom i w natychmiastowy sposób przerwać atak astmatyczny.
Ile trwa działanie Beta2-mimetyków SABA?
Efekt terapeutyczny po podaniu krótko działających Beta2-mimetyków następuje przeważnie do 5 minut od momentu aplikacji. Czas działania leków z kategorii SABA trwa od 4 do 6 godzin.
Kiedy stosować Beta2-mimetyki SABA?
Przez długi czas krótko działających agonistów receptorów adrenergicznych β2 rekomendowano do doraźnego przeciwdziałania napadowi astmy, zwłaszcza jeżeli jego objawy są wyjątkowo ostre. Jednak wedle wytycznych zamieszczonych w raporcie GINA 2022 beta2-mimetyki SABA nie stanowią już leków pierwszego wyboru, a raczej alternatywę i głównie jako dodatek do wziewnych glikokortykosteroidów. Aktualne standardy leczenia astmy stawiają przede wszystkim na stosowanie leków złożonych (tj. długo działających beta2-mimetykó jak formoterol + glikokortykosteroidy), które należy traktować jednakowo jako preparat do kontrolowania stanu choroby i nagłego przerwania napadu duszności. Powodem jest fakt, że samodzielnie podawane leki SABA powodują realny wzrost ryzyka zaostrzeń astmy.
Niemniej jednak Beta2-mimetyki SABA nadal są wykorzystywane u astmatyków. Często są podawane np. przed planowaną aktywnością fizyczną do łagodzenia powysiłkowej duszności.
Beta2-mimetyki SABA – interakcje i działania niepożądane
Informacje o działaniu niepożądanym krótko działających agonistów receptorów β2 zawarte są w charakterystyce produktu leczniczego. Do częstych skutków ubocznych wynikających ze stosowania leków z kategorii SABA należą:
• drżenie,
• kurcze mięśni,
• dolegliwości bólowe głowy,
• kołatanie serca i tachykardia.
Ponadto warto pamiętać, że beta2-mimetyki SABA wchodzą w interakcje z innymi środkami farmakologicznymi. Niezalecane jest ich łączenie z innymi β-adrenomimetykami, antydepresantami TLPD i IMAO.
Bibliografia:
- Pac M. „Aktualizacja raportu Global Initiative for Asthma (GINA) 2022).” Standardy Medyczne/Pediatria 2022, 19: 717-720.
- Czarnik A. „Ocena kontroli astmy – dlaczego należy monitorować zużycie SABA?” Lekarz POZ 2021, 2: 134-139.
- Wechsler ME. „Leczenie astmy w warunkach podstawowej opieki zdrowotnej: nowe wytyczne.” Medycyna po Dyplomie 2010, 19(7): 77-95.
- Balińska-Miśkiewicz W. „Diagnostyka i leczenie astmy oskrzelowej u osób dorosłych.” Farmacja Polska 2009, 65(11): 793-803.
- http://chpl.com.pl/data_files/2012-09-10_salbutamol_wzf_tabl_chpl_final_reer_2012.pdf
